Deze week beginnen de eindexamens voor middelbare scholieren. Dat is hard werken, al is het makkelijk om te vergeten hoe hard je er zelf ooit voor hebt geleerd.
Wekenlang zat je thuis met je neus in de boeken, zocht je naar de beste drankjes en snacks om zo geconcentreerd mogelijk te kunnen werken en droomde je ondertussen over de eindexamenreis die je na je examens ging maken.
Om je nog even met de neus op de feiten te drukken, hebben we een aantal eindexamenvragen van vorig jaar (en de antwoorden) verzameld zodat je je eigen kennis kunt testen. Probeer ze hieronder:
Wiskunde
Vmbo:
Als je weet wat de lengte van de vader en de lengte van de moeder van een meisje is, kun je de verwachte eindlengte van dit meisje berekenen met de formule: (lengte vader + lengte moeder -13) / 2 + 4,5. Hierin zijn de eindlengte, lengte vader en lengte moeder in centimeters.
De lengte van de vader van Nicolette is 185 cm en de lengte van haar moeder is 170 cm. Bereken hoeveel cm de verwachte eindlengte van Nicolette is. Schrijf je berekening op.
Antwoord: De verwachte eindlengte is (185 + 170 -13)/2 + 4,5 = 176 cm.
Havo (wiskunde A):
Het Great Barrier Reef voor de kust van Australië is het grootste en bekendste koraalrif ter wereld. De totale oppervlakte van het rif is 345.000 km2. Helaas is in de periode 1985-2012 veel koraal op het rif verdwenen, zo blijkt uit een Australische studie. In 1985 was nog 97.000 km2 van het rif bedekt met koraal. In 2012 was deze oppervlakte afgenomen tot nog slechts 13,8% van het rifoppervlak.
Je kunt berekenen dat de oppervlakte van het rif dat met koraal bedekt was in de periode 1985-2012 met ruim 50% is afgenomen. Bereken dit percentage in één decimaal nauwkeurig.
Antwoord: De hoeveelheid koraal in 2012 was 0,138 * 345.000 = 47.610 (km2). De procentuele afname is ((97.000 - 47.610)/97.000)*100 (%). Het antwoord: 50,9%.
Vwo (wiskunde A):
Veel mensen denken erover om zonnepanelen aan te schaffen. Bedrijven spelen daarop in en geven daar allerlei informatie over op hun websites. Op een dergelijke website tref je de volgende tekst aan:
"Omdat de elektriciteitsprijs voortdurend stijgt, kan investeren in zonnepanelen interessant zijn. Laten we om te beginnen eens uitgaan van een stijging van de elektriciteitsprijs van 5% per jaar. Verder gaan we uit van een zonnepanelen-installatie met een opbrengst van 1.750 kWh (kilowattuur) elektriciteit per jaar en een aanschafprijs van € 2.995."
Hoeveel jaar duurt het, volgens de informatie op deze website, voordat de elektriciteitsprijs verdubbeld is?
Antwoord: Na t jaar is de prijs met een factor 1,05^t vermenigvuldigd. De vergelijking 1,05^t = 2 moet worden opgelost. Het antwoord: 15 of 14 jaar.
Economie
Foto: ANP
Vmbo:
Erben en Fabia wonen al weer tien jaar in hun eengezinswoning in Utrecht. Ze hebben plannen om een ander huis te kopen, maar ze zijn bang dat ze hun oude huis niet kunnen verkopen. Ze zitten dan met twee huizen, waardoor ze dubbele woonlasten hebben. Noem twee voorbeelden van woonlasten die je dan dubbel kunt hebben.
Antwoord: aflossingen, rentelasten, verzekeringspremies, ozb, rioolrechten, kosten voor nutsvoorzieningen.
Havo:
Uit een krant (mei 2013): "Turkije is een belangrijke handelspartner van de eurozone. De Turkse export heeft de afgelopen jaren dan ook veel hinder ondervonden van de economische krimp in de landen van de eurozone, met als gevolg dat de koers van de Turkse lira ten opzichte van de euro is gedaald." Leg uit dat economische krimp in de eurozone kan leiden tot een koersdaling van de Turkse lira ten opzichte van de euro.
Antwoord: Een voorbeeld van een juiste uitleg is: De vermindering van de export van Turkije naar de eurozone als gevolg van de economische krimp in de eurozone betekent een verlaging van de vraag naar de Turkse lira, waardoor de koers van de lira daalt.
Vwo:
In een land wordt een discussie gevoerd over de invoering van een verplichte collectieve verzekering tegen ziektekosten. Vanwege het grote belang van een goed systeem van ziektekostenverzekering voor de samenleving wil de overheid dit collectief regelen. Zij meent namelijk dat het bestaande systeem van vrijwillig verzekeren op den duur niet houdbaar zal zijn. De verzekering zal in de nieuwe vorm worden uitgevoerd door particuliere verzekeraars, ieder met hun eigen reputatie wat betreft service, die hun premie ook zelf mogen vaststellen. Zij mogen mensen die zich willen verzekeren niet als klant weigeren. Tegenstanders van invoering van een verplichte collectieve ziektekostenverzekering menen dat mensen zelf moeten kunnen kiezen of ze zich al dan niet wensen te verzekeren.
Leg uit dat het functioneren van vrijwillige ziektekostenverzekeringen in de weg wordt gestaan door het optreden van asymmetrische informatie en de averechtse selectie die daar het gevolg van is.
Antwoord: Een voorbeeld van een juiste uitleg is: Met beperkte informatie over de gezondheid van de verzekerden zal de verzekeraar zich bij het bepalen van de hoogte van de premie richten op een gemiddeld gezondheidsrisico. Dit leidt ertoe dat voornamelijk mensen met een relatief hoog gezondheidsrisico zich zullen verzekeren. De premie zal daardoor gaandeweg hoger komen te liggen, waardoor opnieuw verzekerden met de laagste risico’s zullen besluiten ‘uit te stappen’.
Geschiedenis
Vmbo:
Welke uitspraak over de nieuwe Grondwet van 1848 is juist? De voorzitter van de commissie die de nieuwe Grondwet van 1848 heeft geschreven, was een
A. feminist.
B. katholiek.
C. liberaal.
D. socialist.
Antwoord: C.
Havo:
Kennis over het dagelijks leven van boeren in het oude Egypte was meestal gebaseerd op bronmateriaal uit de graven van hooggeplaatste personen. Noem daarvan de oorzaak en geef aan wat dit betekende voor het beeld dat wij hadden van Egyptische boeren in de oudheid.
Antwoord: Kern van een juist antwoord is: Egyptische boeren hadden (in tegenstelling tot hooggeplaatste personen) weinig bronmateriaal nagelaten / hadden weinig overgebleven eigen graven, waardoor het beeld van boeren in het oude Egypte gekleurd was door de visie/belangen/opvattingen van de hogere standen.
Vwo:
In de Atheense stadstaat werd gebruikgemaakt van het ostracisme, het schervengericht. Eén keer per jaar kon de volksvergadering besluiten om dit schervengericht te houden. De leden van de volksvergadering krasten daarbij de naam van een politiek leider van wie zij af wilden op een potscherf. Degene tegen wie de meeste stemmen werden uitgebracht, werd voor tien jaar verbannen uit Athene. Naar aanleiding hiervan kom je tot de bewering dat het ostracisme de Atheense democratie zowel kon beschermen als verzwakken. Ondersteun beide delen van de bewering met een argument.
Voorbeeld van een juist antwoord is: Het ostracisme kon de Atheense democratie beschermen, omdat hiermee politici die te veel macht kregen / die een machtsgreep dreigden te plegen, uit Athene konden worden verbannen. Het ostracisme kon de Atheense democratie verzwakken, omdat het kon worden gebruikt om politieke tegenstanders buiten spel te zetten / misbruikt kon worden voor persoonlijke redenen.
Biologie
Vmbo:
Nijlpaarden zijn grote zoogdieren die in Afrika leven. Overdag zijn ze vooral in het water te vinden. ’s Nachts komen ze het land op om te grazen. Eén nijlpaard kan wel 60 kilogram gras per nacht eten. Het darmkanaal van nijlpaarden is erg lang. Als je planteneters vergelijkt met vleeseters die even groot zijn, blijkt dat het darmkanaal van planteneters altijd langer is. Leg uit waarvoor het darmkanaal van planteneters veel langer is dan dat van even grote vleeseters.
Antwoord: Uit de uitleg moet blijken dat plantaardig voedsel moeilijk(er) verteerbaar is (dan dierlijk voedsel).
Havo:
Sinds de vierde klas vormen Carine, Veerle en Evy een kookclubje. In de supermarkt kopen ze een pak bakmix: kant-en-klare mix waarmee ze een tarwe-roggebrood bakken. Op het pak staan onder andere de volgende ingrediënten vermeld: 68% tarwemeel, 24% roggemeel, gedroogde gist, gejodeerd zout. Welk van deze vier ingrediënten gaat of welke gaan, bij het bereiden van het deeg, levensverschijnselen vertonen?
Antwoord: (Gedroogde) gist.
Vwo:
Oude bossen kunnen een climaxstadium bereiken met een evenwicht tussen het aangroeien en afsterven van plantenmateriaal. Ongerepte tropische regenwouden blijken echter jaarlijks 1,3 miljard ton aan koolstofdioxide vast te leggen. Dat wordt afgeleid uit onderzoek in Afrika en in het Amazonegebied. Een extra argument voor het beschermen van deze bossen. Naar aanleiding van het gegeven dat bepaalde regenwouden netto CO2 opnemen, worden twee uitspraken gedaan over de gemiddelde jaarlijkse netto en bruto primaire productie (NPP en BPP) in deze regenwouden:
1 De NPP is er ongeveer nul.
2 De BPP is er gelijk aan de NPP.
Welke van deze uitspraken is of zijn juist? Geen van beide, alleen 1, alleen 2, of allebei?
Antwoord: Geen van beide.
Scheikunde
Vmbo:
Zand is een triviale naam. Geef de formule van het belangrijkste bestanddeel van zand.
Antwoord: SiO2
Havo:
Te veel fosfaat in oppervlaktewater leidt tot een afname van de waterkwaliteit. Een van de oorzaken is het uitspoelen van (kunst)mest vanaf landbouwgrond. Geef de naam van de vakterm waarmee deze afname van de waterkwaliteit wordt aangeduid.
Antwoord: Eutrofiëring.
Vwo:
In de waterstofauto wordt het perhydro-N-ethylcarbazool in aanwezigheid van een katalysator verwarmd tot 200 °C. In een endotherme reactie wordt waterstof gevormd dat in de auto naar een brandstofcel wordt gevoerd. Zuivere waterstof is zeer explosiegevaarlijk. Door het gebruik van perhydro-N-ethylcarbazool als waterstofdrager wordt dit probleem voorkomen. Leg uit dat bij opslag en vervoer van perhydro-N-ethylcarbazool het risico op een explosie van waterstof erg klein is. Gebruik bij de beantwoording van deze vraag drie gegevens uit bovenstaande tekst.
Antwoord: Een juist antwoord kan als volgt zijn geformuleerd: De vorming van waterstof is endotherm en verloopt pas bij hoge temperatuur en onder invloed van een katalysator. Omdat al deze factoren ontbreken bij opslag en vervoer, kan er geen waterstof worden gevormd / kan er geen explosief mengsel worden gevormd.
Aardrijkskunde
Vmbo:
Twee leerlingen doen een uitspraak over luchtdruk. Uitspraak 1: hoe dichter de isobaren bij elkaar liggen, hoe zwakker de wind is die daar waait. Uitspraak 2: in hogedrukgebieden stijgt de lucht op en is de kans op neerslag groot. Wat is juist? Alleen uitspraak 1, alleen uitspraak 2, beide uitspraken zijn juist of beide uitspraken zijn onjuist.
Antwoord: Beide uitspraken zijn onjuist.
Havo:
Hoogwater in de Rijn komt vrijwel uitsluitend in de winter voor. In de zomer komt hoogwater in de Rijn vrijwel nooit voor. Geef twee oorzaken waardoor in de zomer vrijwel nooit hoogwater in de Rijn voorkomt.
Antwoord: Juiste oorzaken zijn: in de zomer is er meer vegetatie (waardoor minder water afstroomt richting de rivier) en in de zomer is er meer verdamping / een kleiner neerslagoverschot / meer evapotranspiratie.
Vwo:
Op oude haventerreinen bij Amsterdam maakt traditionele industrie steeds meer plaats voor een mix van wonen, cultuur, recreatie en creatieve industrie. Geef twee kenmerken die de oude haventerreinen tot gewilde locaties voor deze nieuwe functies maken.
Antwoord: Juiste kenmerken zijn: de haventerreinen liggen relatief dicht bij de binnenstad, op de haventerreinen is veel ruimte beschikbaar, op de haventerreinen is (industrieel) erfgoed aanwezig, er is vanaf de haventerreinen vrij uitzicht over het water.
Heb je hier nog niet genoeg aan? Op de website examenblad.nl vind je de eindexamens van het vmbo, de havo en het vwo van alle vakken.